İlker Aktürk - Psikoterapi, ACT, Kabul ve Kararlılık Terapisi, Terapi
Kumar Bağımlılığı Nedir?
Kumar bağımlılığı, kontrol kaybı, yoğun kumar oynama isteği ve kumar oynamanın yol açtığı negatif sonuçlara rağmen kumar oynamaya devam etme durumudur. Bilimsel olarak "patolojik kumar" veya "kumar oynama bozukluğu" olarak da adlandırılan bu durum, bir kişinin hayatını, işini, finansal durumunu ve sosyal ilişkilerini ciddi şekilde olumsuz etkileyebilir. Kumar bağımlılığı, sadece finansal zararlara neden olmakla kalmaz, aynı zamanda psikolojik stres, depresyon, ve hatta intihar düşünceleri gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
Kumar bağımlılığının temelinde yatan faktörler karmaşıktır ve genellikle bireysel, sosyal ve psikolojik faktörlerin bir araya gelmesiyle ortaya çıkar. Psikolojik açıdan bakıldığında, kumar oynayan bireyler genellikle anlık gratifikasyon (anında ödül) arayışı içinde olurlar. Kumar, beyindeki ödül sistemini tetikleyerek geçici bir mutluluk ve heyecan hissi sağlar. Bu ödül mekanizması, kişinin tekrar kumar oynamasını teşvik eder ve zamanla bağımlılığa dönüşebilir.
Kumar bağımlılığının gelişiminde birçok risk faktörü bulunmaktadır. Bunlar arasında genetik yatkınlık, düşük serotonin seviyeleri, stresle başa çıkma yöntemleri olarak kumarı kullanma, sosyal çevrenin etkisi ve erken yaşta kumarla tanışma yer alır. Ayrıca, bireyin psikolojik durumu ve varsa diğer bağımlılıklar veya ruh sağlığı sorunları da önemli rol oynar. İnternetin her geçen gün artan erişilebilirliği ile online kumar, global çapta bir eğlence formu olarak kendini kanıtlamıştır. Ancak, bu erişilebilirlik, özellikle Sweet Bonanza, Gate of Olympus gibi slot oyunları aracılığıyla, kumar bağımlılığının artmasına da zemin hazırlamaktadır. Online kumarın yükselişi, geleneksel kumar mekanlarının sınırlarını aşarak, kullanıcıların evlerinin konforundan, hatta mobil cihazları üzerinden her an kumar oynayabilme imkanı sunmaktadır. Bu durum, kumar bağımlılığının yeni bir boyut kazanmasına neden olmuştur.
Online kumar platformları, kullanıcılarına çeşitlilik, kolay erişim ve anonimlik gibi avantajlar sunar. Renkli grafikler, çekici bonuslar ve sürekli değişen oyun temaları ile bu platformlar, bireyleri adeta birer dijital oyun alanına davet eder. Ancak, bu sanal kumarhanelerde harcanan zaman ve para, hızla kontrol dışı bir hal alabilir. Kumarın bu şekilde kolay erişilebilir olması, özellikle risk altındaki bireyler için bağımlılık yapıcı bir etki yaratmaktadır.
Online kumar, bireyler üzerinde sadece finansal bir yük oluşturmakla kalmaz, aynı zamanda psikolojik ve sosyal boyutlarda da derin etkiler bırakır. Kumar bağımlılığı, ilişkilerde gerilime, iş kayıplarına ve akademik başarısızlıklara yol açabilir. Ayrıca, bağımlıların yaşadığı stres, anksiyete ve depresyon gibi psikolojik sorunlar, genel yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürür. Kumar bağımlılığının yol açtığı zararlar, yalnızca maddi kayıplarla sınırlı değildir. Bağımlılık, bireylerin sosyal ilişkilerini, ruh sağlığını ve genel yaşam kalitesini temelden sarsar. Kumar bağımlıları sıklıkla borçlanma, yalan söyleme ve hırsızlık gibi davranışlara başvurabilir. Bu durum, aile içi ilişkiler başta olmak üzere, sosyal çevreyle olan bağları zedeler. Kumar bağımlıları, kumar oynamak için gerekli parayı bulabilmek adına, tasarruflarını harcama, borç alma veya daha riskli finansal kararlar alma eğilimindedir. Bu durum, zamanla derin finansal krizlere ve iflasa yol açabilir. Kumar, bireyin ekonomik durumunu olduğu kadar, aile bütçesini de tehdit eder, bu da ev içi huzursuzlukların artmasına sebep olabilir.
Kumar Bağımlılığı Tedavisi
Kabul ve Kararlılık Terapisi (ACT), kumar bağımlılığı gibi davranışsal bağımlılıkların tedavisinde giderek daha fazla tercih edilen bir yaklaşım haline gelmiştir. ACT'nin temel amacı, bireyin zorlayıcı düşünceleri, duyguları ve istekleri karşısında daha esnek bir tutum geliştirmesine yardımcı olmak ve onların kendi değerleri doğrultusunda hareket etmelerini sağlamaktır. Bu terapi, kumar bağımlılığından muzdarip bireylerin, kumar oynamaya yönelik dürtülerini kontrol altına almalarına ve daha sağlıklı yaşam biçimleri benimsemelerine imkan tanır.
ACT'nin Temel Unsurları
ACT, altı temel süreç üzerine kuruludur: Anla temas, kabul, bağlamsal benlik, ayrışma, , değerlere dayalı davranışlar ve kararlılık eylemler. Kumar bağımlılığı tedavisinde, bu süreçler bireyin kumar oynamaya yönelik dürtülerle başa çıkabilmesi için önemli araçlar sunar.
Anla Temas
Bireylerin anı yaşamaları ve mevcut deneyimlerine açık olmaları teşvik edilir. Bu, kumar oynamaya yönelik dürtülerin fark edilmesine ve otomatik tepkilerin yerine bilinçli kararlar alınabilmesine olanak tanır.
Kabul
Kumar bağımlılığıyla mücadele eden bireyler genellikle kaçınma ve inkar gibi savunma mekanizmalarını kullanır. ACT, zorlayıcı düşünce ve duyguları kabul etmeyi öğreterek, bu savunma mekanizmalarının üstesinden gelmeye yardımcı olur. Kabul, mücadele etmek yerine zor duyguların fark edilmesine ve onlarla barışık olunmasına izin verir.
Ayrışma
Bu süreç, bireyin düşünceleri ve duyguları ile benlikleri arasında bir mesafe oluşturmasına yardımcı olur. Kumar dürtüsü gibi zorlayıcı düşüncelerin, bireyin kim olduğunu tanımlamadığı fikri üzerine kuruludur. Bu, bireyin düşüncelerine ve duygularına karşı daha objektif bir bakış açısı geliştirmesini sağlar.
Bağlamsal Benlik
ACT, bireyin kendisi hakkındaki sabit inançları sorgulamasına ve daha esnek bir benlik algısı geliştirmesine yardımcı olur. Bu, özellikle "kumarbaz, başarısız, bitmiş, beceriksiz, işe yaramaz" gibi etiketlerden uzaklaşmak ve daha sağlıklı bir kimlik inşa etmek isteyen bireyler için önemlidir.
Değerler ve Değer Odaklı Davranışlar
Bireylerin, kumar oynamak yerine, kişisel değerlerine uygun alternatif davranışlar bulmaları teşvik edilir. Bu, yaşamın anlamını ve doyumunu artırırken, kumar oynamaya olan ihtiyacı azaltabilir. Bu süreç, bireyin değerlerine dayalı hedefler doğrultusunda somut adımlar atmalarını teşvik eder. Kumar bağımlılığı tedavisinde, bu, kumar oynamak yerine sağlıklı alışkanlıklar geliştirmeyi ve pozitif ilişkiler kurmayı içerebilir.
Kumar bağımlılığı tedavisinde ACT, bireylere kumar oynamaya yönelik dürtüleri kabul etme ve bunlarla başa çıkma konusunda pratik beceriler sunar. Terapi seansları sırasında, bireyler kumar oynamanın kısa vadeli rahatlama sağladığı ancak uzun vadeli hedefler ve değerlerle çeliştiği konusunda farkındalık geliştirirler. Terapistler, bireylerin kumar oynamaya yönelik dürtülerle başa çıkabilmeleri için mindfulness (farkındalık) teknikleri, kabul stratejileri ve değerlere dayalı hedef belirleme gibi araçlar sunar.