İlker
Aktürk

Psikoterapi alanında son yıllarda yükselen birçok yeni yaklaşım bulunmaktadır, ancak Kabul ve Kararlılık Terapisi (Acceptance and Commitment Therapy - ACT), benzersiz felsefesi ve teknikleriyle dikkat çekmektedir. Bu terapi yöntemi, kişinin yaşadığı zorluklarla yüzleşmesi ve bu zorlukları kabul ederek yaşamında anlamlı adımlar atmasını hedefler. İlker Aktürk olarak, kabul ve kararlılık terapisi konusunda danışanlarımın bu süreci en iyi şekilde geçirmelerini sağlamaya çalışıyorum. Bu yazıda, kabul ve kararlılık terapisi hakkında detaylı bilgiler bulacaksınız.

Kabul ve Kararlılık Terapisi (ACT) Nedir ?

Psikoterapi dünyasında son yıllarda dikkat çeken yaklaşımlardan biri olan Kabul ve Kararlılık Terapisi (ACT), bireyin zorlayıcı düşünceler ve duygulara hayatında bir yer açmasını ve onlarla savaşmak yerine onların öylece kalmalarına izin vermeyi öğretmeyi hedefleyen psikoterapi ekollerinden birisidir. ACT'nin temelinde, insanın içsel deneyimlerini değiştirmeye çalışmak yerine, bu deneyimlerle nasıl bir ilişki kurduğunu değiştirmesi yatar. Bu yaklaşım, yaşamın zorlukları karşısında bireylerin daha esnek ve uyumlu bir tutum geliştirmelerine yardımcı olur.

ACT, Steven C. Hayes tarafından 1980'lerde geliştirilmiş olup, İşlevsel Bağlamcılık ve İlişkisel Çerçeve Kuramı (RFT) gibi teorik temellere dayanır. Terapinin odaklandığı altı temel süreç şunlardır:

1. Bilişsel Birleşme: Düşünceler ve duygularla özdeşleşmeyi azaltarak, bireyin bunları objektif gözlemci gibi ele almasını sağlamak.

2. Yaşantısal Kaçınma: Zorlayıcı duyguları ve düşünceleri kaçınmak yerine kabullenmek.

3. An ile Temasın Kaybolması: Anı yaşama ve şimdiki zamana odaklanma becerisini geliştirmek.

4. Kavramsal Benlik: Kendi hakkında oluşturulan sabit ve katı öykülerden uzaklaşmak.

5. Değerlerden Uzaklaşma: Kişisel değerlere göre yaşamı yeniden şekillendirmek.

6. Kaçınma/Kaçma ve Dürtüsellik: Olumsuz duygulardan kaçmak yerine, değer odaklı eylemlere yönelmek.

ACT çeşitli kendindelik uygulamaları, metaforlar, ve çeşitli deneyimsel egzersizler aracılığıyla bireyin bu süreçlerle etkileşimini artırır. Terapi, bireyin içsel deneyimlerini kabullenmesine ve bunlarla etkili bir şekilde başa çıkmasına yardımcı olurken, aynı zamanda bireyin kendi değerlerine uygun bir yaşam sürdürmesine olanak tanır. Sonuç olarak, ACT, bireyin hayatındaki zorluklarla daha esnek ve uyumlu bir şekilde başa çıkmasını, kişisel değerleri doğrultusunda hareket etmesini ve dolayısıyla yaşam kalitesini artırmasını hedefleyen etkili bir terapi yöntemidir. Bu yaklaşım, psikolojik esneklik kazanmak ve kişisel büyümeyi desteklemek isteyen herkes için önemli bir araç sunar.

Kabul ve Kararlılık Terapisi Eğitimi

Kabul ve Kararlılık Terapisi eğitimi, terapistlerin bu yenilikçi yöntemi etkili bir şekilde kullanabilmeleri için gereklidir. Eğitim, terapistlere ACT'nin temel ilkelerini, uygulama tekniklerini ve bu terapinin farklı psikolojik durumlarda nasıl kullanılacağını öğretir. Eğitimin temel amacı, terapistlerin danışanlarına psikolojik esneklik kazandırma konusunda yardımcı olmalarını sağlamaktır.

ACT eğitimi, genellikle uygulamalı ve teorik dersleri içerir. Terapist adayları, bu eğitim sürecinde hem kendi içsel süreçlerini keşfeder hem de danışanlarıyla bu süreci nasıl yöneteceklerini öğrenirler. Eğitim programları, genellikle farkındalık teknikleri, kabul ve değer odaklı müdahaleler gibi ACT'nin temel unsurlarına odaklanır. Eğitim süreci boyunca, katılımcılar ACT'nin teorik temellerini derinlemesine incelerken, uygulama çalışmalarıyla da bu yöntemin pratikte nasıl kullanıldığını deneyimlerler.

Kabul ve Kararlılık Terapisi Teknikleri

ACT, terapötik süreci yönlendirmek için çeşitli teknikler sunar. Bu tekniklerin ana amacı, bireylerin içsel deneyimleriyle barışmalarını ve bu deneyimlerle birlikte hareket edebilmelerini sağlamaktır. İşte ACT'nin temel tekniklerinden bazıları:

1. Farkındalık (Mindfulness): Bireyin, mevcut anı yargılamadan ve eleştirmeden tam olarak deneyimlemesi sağlanır. Farkındalık, kişinin düşünce ve duygularını olduğu gibi kabul etmesine ve bu deneyimlerle barışmasına yardımcı olur.

2. Kabul (Acceptance): Kişi, zorlayıcı düşünce ve duygularını değiştirmeye çalışmak yerine, onları kabul eder ve bu deneyimlerle birlikte yaşamayı öğrenir. Kabul, bireyin içsel deneyimleriyle savaşmaktan vazgeçmesine olanak tanır.

3. Değer Belirleme (Values Clarification): Danışanların yaşamlarında neyin önemli olduğunu keşfetmeleri ve bu değerlere dayalı olarak hareket etmeleri teşvik edilir. Bu, bireyin anlamlı bir yaşam sürmesine yardımcı olur.

Kabul ve Kararlılık Terapisi Temel İlkeleri

Kabul ve Kararlılık Terapisi'nin temel ilkeleri, bireyin yaşamında psikolojik esneklik geliştirmeyi ve anlamlı hedeflere ulaşmayı amaçlar. İşte ACT'nin dört temel ilkesi:

1. Psikolojik Esneklik: Bireylerin, içsel deneyimleriyle savaşmak yerine, bu deneyimlerle birlikte hareket edebilmeleri için esneklik kazanmaları sağlanır.

2. Farkındalık: Mevcut anı tam olarak deneyimleme ve bu deneyimleri yargılamadan kabul etme süreci olarak tanımlanır.

3. Değer Odaklı Yaşam: Danışanların, yaşamlarında önemli olan değerleri belirleyip, bu değerlere dayalı olarak hareket etmeleri teşvik edilir.

4. Kararlı Eylem: Bireylerin, zorlayıcı düşünce ve duygulara rağmen, değerleri doğrultusunda kararlı adımlar atmaları desteklenir.

Bu ilkeler, ACT'nin hem teorik hem de pratik temellerini oluşturur ve bireylerin daha tatmin edici bir yaşam sürmelerine yardımcı olur.

Bu teknikler, danışanların düşüncelerini ve duygularını değiştirmeye çalışmaktan vazgeçerek, daha esnek ve değer odaklı bir yaşam sürmelerini sağlar.

Çiftler İçin Kabul ve Kararlılık Terapisi (Acceptance and Commitment Therapy - ACT)

Çiftler için de kabul ve kararlılık terapisi önem arz etmektedir. Bireylerin olumsuz düşüncelerini veya duygularını reddetmek yerine kabul etmelerine, bu duygularla başa çıkma becerileri geliştirmelerine ve anlamlı bir yaşam sürmek için değerlerine uygun davranmalarına yardımcı olan bir psikoterapi türüdür. Çiftler için uygulandığında, bu terapi modeli ilişkideki çatışmalarla başa çıkmak ve daha sağlıklı bir iletişim kurmak için etkili bir yöntem sunar.

 

Çift Terapisinde ACT’nin Uygulama Alanları

1. Çatışma Yönetimi: Çiftler arasında sıkça yaşanan anlaşmazlıkların yönetilmesinde ACT, tarafların birbirlerinin duygularını kabul etmeleri ve çözüm odaklı bir yaklaşıma yönelmelerini sağlar. Kabul süreci, çiftlerin çatışmalarını yargılamadan incelemelerine ve birbirlerinin perspektifini anlamalarına yardımcı olur.

2. Duygusal Bağlılık ve İlişkisel Tatmin: Kabul ve Kararlılık Terapisi, çiftlerin duygusal bağlarını güçlendirir ve ilişkiden aldıkları tatmini artırır. Çiftler, değerlerine uygun olarak hareket ettiklerinde ilişkilerindeki bağlılık ve güven de artar.

3. Değişim ve Uyarlanma: ACT, çiftlere ilişkilerinde karşılaştıkları değişimlerle nasıl başa çıkacaklarını öğretir. Örneğin, bir partnerin kariyer değişikliği ya da çocuk sahibi olma gibi büyük hayat olaylarında, çiftler bu süreci kabul ederek ve değerlerine odaklanarak geçebilirler.

Türkiye'de Kabul ve Kararlılık Terapisi eğitimi almak istiyorsanız, Türkiye Bağlamsal Bilimler Derneği (TÜRBAD) tarafından düzenlenen ve Prof.Dr. Fatih Yavuz'un öncülük ettiği eğitimleri tercih edebilirsiniz.